Καραμανλής-Σαμαράς: Η νεανική φιλία που έγινε... σχέση οργής

Η μακρά πολιτική προϊστορία του διδύμου Καραμανλή - Σαμαρά μέσα από γνωστά και άγνωστα περιστατικά της κοινής τους διαδρομής

Της Μαριάννας Πυργιώτη - Εφημερίδα ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ

Tη Δευτέρα το μεσημέρι, στον ναό του Αγίου Διονυσίου του Αρεοπαγίτη, εκτυλίχθηκε μια πρωτοφανής πολιτικά, αλλά και κοινωνικά, σκηνή, που άφησε εμβρόντητους όσους την παρακολούθησαν. Ηταν η εξόδιος ακολουθία για τον Γιάννη Αγγέλου, με εκατοντάδες κόσμου, πολιτικών, αλλά κυρίως φίλων του εκλιπόντος, να περνούν συγκινημένοι, με σιωπηλό σεβασμό, για προσκύνημα. Ηδη ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Προκόπης Παυλόπουλος, ο Κώστας και η Νατάσα Καραμανλή, ο Αχιλλέας Καραμανλής, ο Πέτρος Μολυβιάτης, η Ντόρα Μπακογιάννη κ.ά. είχαν περάσει κι είχαν σταθεί στην απέναντι αριστερή πλευρά της σορού, με την οικογένεια, την Αλεξάνδρα, τον Αγγελο και τον Δημήτρη, στη δεξιά…

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης ήταν στις ΗΠΑ για τον εορτασμό της εθνικής επετείου, όμως τα σκαλιά ανέβηκαν σχεδόν ταυτόχρονα οι πρώην πρόεδροι Βαγγέλης Μεϊμαράκης και Αντώνης Σαμαράς… Δεν μίλησαν, και στη συνέχεια, όταν ο Αντ. Σαμαράς έφτασε στην οικογένεια, η Αλ. Αγγέλου -εξουθενωμένη και ανέκφραστη- δεν σηκώθηκε, ούτε αντέδρασε… Ο πρώην πρόεδρος της Ν.Δ. συνέχισε γύρω από τη σορό του εκλιπόντος και έφυγε βιαστικά χωρίς να χαιρετήσει (!) τα κορυφαία, ιστορικά στελέχη του κόμματος, που, παρότι κάποτε εγκατέλειψε και πολέμησε φανατικά, τον ανέδειξε τελικά πρωθυπουργό. Τι είναι αυτό που οδηγεί έναν αστικής καταγωγής κορυφαίο πολιτικό να συμπεριφέρεται πολιτικά και κοινωνικά σε μια κηδεία εκτός ορίων και εκτός εαυτού, αν το καλοσκεφτεί κανείς; Απάντηση δεν υπάρχει, όχι τουλάχιστον τέτοια που να εξηγεί το σκηνικό -πλην μιας διαρροής κύκλων του πρώην πρωθυπουργού, που επικαλούνται το πρόβλημα στην όρασή του-, αλλά υπάρχει μακρά πολιτική προϊστορία.

ΤΑΙΡΙΑΣΤΟΙ

Λίγοι είναι αυτοί που γνωρίζουν ή θυμούνται ότι στα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης ο φοιτητής Κώστας Καραμανλής με τον Αντώνη Σαμαρά, τον νεότερο βουλευτή, το 1977, και πολιτικό παιδί του Ευάγγελου Αβέρωφ, έκαναν παρέα. Ηταν η εποχή που αναγνώριζαν ο ένας στον άλλον ειδικά ταλέντα και πολιτικό «νακ», ενώ ταίριαζαν και στην εκτός πολιτικής ζωή, διασκέδαζαν μαζί εκείνη την εποχή, νεαροί τότε… Ο Α. Σαμαράς ήταν μεγαλύτερος και ήδη φτασμένος, ενώ ο Κ. Καραμανλής, ενεργός νεολαίος και στέλεχος στο think tank ΚΕΠΕ, με τον επίσης πολύ καλό φίλο του, Ανδρέα Ανδριανόπουλο... Ολα άλλαξαν στα μέσα των 80’s, όταν ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης πήρε την ηγεσία της Ν.Δ. και άνοιξε μαζί με τον Παύλο Μπακογιάννη το κόμμα προς το Κέντρο και πολιτικά και σε ανθρώπινο δυναμικό. Ο Αντ. Σαμαράς είχε μεταπηδήσει πια στον κύκλο Μητσοτάκη και η οικογένεια, με πρώτη τη Μαρίκα, είχε ανοίξει το σπίτι της στον «χαρισματικό» Μεσσήνιο πολιτικό. Πολιτικά μιλώντας, ήταν το αντίπαλο δέος στους «καραμανλικούς», υπερδημοφιλείς τότε δημάρχους, Μιλτιάδη Εβερτ, Ανδρέα Ανδριανόπουλο και στον πιο χαμηλών τόνων Γιάννη Βαρβιτσιώτη.

Ο Κ. Καραμανλής, πάλι, γυρίζοντας από τις ΗΠΑ και το Ταφτς, δέχτηκε επίθεση φιλίας από τον τότε πρόεδρο της Ν.Δ. και ανταποκρίθηκε. Παρότι αυτό πολιτικά δεν πολυάρεσε στην υπόλοιπη ενεργή πολιτικά οικογένεια (Αχ. Καραμανλής, Μιχ. Λιάπης), βρέθηκε τελικά στην ίδια πλευρά με τον Αντ. Σαμαρά, που ήδη προαλειφόταν για υπουργός. Για λίγο… Η εκλογή του το 1989 στην Α’ Θεσσαλονίκης συνοδεύτηκε από τη στροφή στις ρίζες, κάτι που δεν πέρασε απαρατήρητο τη μοιραία περίοδο ’90-’93. Ο super star Aντ. Σαμαράς ήταν πλέον ΥΠ.ΕΞ.και είχε ευφυώς εκμεταλλευτεί τόσο την ώθηση Μητσοτάκη όσο και την ευκαιρία να γίνει δελφίνος, οψέποτε άλλαζε η ηγεσία. Σε αντίθεση με το ΥΠ.ΟΙΚ., από το οποίο είχε περάσει για λίγους μήνες, εδώ μπορούσε να έχει προνομιακές σχέσεις με τα ΜΜΕ, παρότι ο ίδιος σπάνια έδινε συνεντεύξεις -ποτέ live, πάντα γραπτές- και, όπως κάθε ΥΠ.ΕΞ., τα μυστικά κονδύλια του υπουργείου… Παράλληλα, μερικές δεκάδες (30-40) βουλευτές ήταν δηλωμένα στο πλευρό του καθώς ξεσπούσε η μάχη των Σκοπίων. Από την άλλη, ο βουλευτής Θεσσαλονίκης Κ. Καραμανλής απέφευγε τα media και έχτιζε μεθοδικά, με ήρεμο, αθόρυβο τρόπο, το προφίλ του στη Β. Ελλάδα, έχοντας πια διακριτή σχέση με τον ισχυρό δελφίνο Μιλτιάδη Εβερτ. Δεκάδες στελέχη και πολλοί νεολαίοι είχαν ήδη σχηματίσει προσωπική εικόνα για τον βουλευτή με το «βαρύ όνομα», που κέρδιζε στην πρόσωπο με πρόσωπο επικοινωνία. Η σχέση του με τον παλιό του φίλο, Αντ. Σαμαρά, ήταν πια τυπική…

Το «έγκλημα» του 1993 και τα πρόσωπα του δράματος

Η ρήξη Μητσοτάκη-Σαμαρά και η καταλυτική φιγούρα του Προέδρου της Δημοκρατίας, Κωνσταντίνου Καραμανλή, σηματοδότησαν μια περίπλοκη αλλαγή σελίδας, στην οποία ο καθένας διάβαζε τη δική του εκδοχή. Ο Σαμαράς «είδε» παγίδα σε βάρος του από τον Μητσοτάκη, με συμπαιγνία Καραμανλή, που, όπως έλεγε τότε, ήθελε να του κόψει τον δρόμο για τη διαδοχή (;) προς όφελος του Εβερτ. Η αλήθεια είναι ότι ο Μιλτιάδης Εβερτ ήταν αυτός που μπλόκαρε σκληρά τον Αντ. Σαμαρά, καθώς είχε ήδη διαρρήξει τη σχέση του με τον Κ. Μητσοτάκη, ήταν εκτός κυβέρνησης και ως απλός βουλευτής είχε βάλει το πολύ σαφές πλαίσιο σε σχέση με το Σκοπιανό: «Αν γίνει συμφωνία στο όνομα με τον όρο Μακεδονία, θα παραιτηθώ από βουλευτής».

Με δεδομένο ότι η πλειοψηφία των 151 ήταν οριακή, ο Εβερτ μιλούσε μεν εξίσου «πατριωτικά» με τον Αντ. Σαμαρά, κόβοντάς του δυναμική, αλλά, από την άλλη, δεν άφηνε κανένα περιθώριο να πέσει η κυβέρνηση από κάποιον «ηρωικό πατριώτη». Εξ ου και ο Αντ. Σαμαράς, εκών ή άκων, παραιτήθηκε από βουλευτής σε εκείνη τη φάση και δημιούργησε την ΠΟΛ.ΑΝ... Η συνέχεια της πτώσης της κυβέρνησης Μητσοτάκη από τον τότε βουλευτή Κιλκίς, Γιώργο Συμπιλίδη, είναι το πιο σκοτεινό σημείο. Παρ’ όλες τις διαβεβαιώσεις του Αντ. Σαμαρά, ότι καμία σχέση δεν είχε με την κίνηση Συμπιλίδη, όλοι είδαν αυτόν πίσω από την πτώση Μητσοτάκη, καθώς οι δυο τους είχαν στενή πολιτική και προσωπική φιλία. Οπως είπε το 2012 ο Κυριάκος Μητσοτάκης, αυτό είναι ένα «πολιτικό έγκλημα που δεν παραγράφεται». Γιατί το 2012; Διότι τότε είχε επιχειρηθεί από τον Αντ. Σαμαρά η ολική επαναφορά του Γ. Συμπιλίδη με το ψηφοδέλτιο της Ν.Δ… Τότε, ο νυν πρόεδρος της Ν.Δ. τού είχε πει το περίφημο: «Είκοσι χρόνια περίμενες να εξαργυρώσεις και πολιτικά τα τριάκοντα αργύρια», κάτι που φυσικά αφορούσε πολιτικά και στον Αντ. Σαμαρά. Το πόσο τον αφορούσε φαίνεται από τη μάλλον… ατυχή απάντηση του επίδοξου βουλευτή προς τον Κ. Μητσοτάκη: «Εάν αισθάνεται ότι ο αρχηγός του είναι πολιτικός εγκληματίας, ας πάει να κολλήσει κανένα ένσημο…», μεταθέτοντας έτσι το «έγκλημα» στις πλάτες του Αντ. Σαμαρά! Επίσης, τότε ο σιωπηλός ένοικος της Παναγή Κυριακού είχε διαμηνύσει μέσω του Ευάγγελου Αντώναρου τη θέση του: Με την έκφραση «ο εν λόγω κύριος» -ούτε καν το όνομα- έκανε λόγο για έλλειψη ευθιξίας, καθώς το κόμμα δεν τον θέλει, και συμπλήρωνε: «Αλλά η ευθιξία δεν διακρίνει όλους τους ανθρώπους». Η υποψηφιότητα τελικά απεσύρθη, αλλά η τότε Συγγρού έβραζε εναντίον των «υποκριτών» του «καραμανλικού» χώρου και του Καραμανλή προσωπικά.

Η εποχή των παγετώνων

Η ΠΟΛ.ΑΝ. πέτυχε να μπει στη Βουλή το 1993 με 4,9% και στη συνέχεια σχεδόν διπλασίασε τα ποσοστά της στις «χαλαρές» ευρωεκλογές (8,7%). Η «νίκη» κράτησε μόλις τρία χρόνια: Στην εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας, το 1995, πρότεινε τον Κ. Στεφανόπουλο, πρόεδρο της Δημοκρατικής Ανανέωσης, και το ΠΑΣΟΚ του ήδη ασθενούς Α. Παπανδρέου στήριξε την «πρόταση». Η Δεξιά έμεινε εμβρόντητη… Η αντίδραση Ν.Δ. και Εβερτ ήταν θυελλώδης, ενώ ο τότε επικεφαλής Πολιτικού Σχεδιασμού, Κ. Καραμανλής, προέβλεπε στις αναλύσεις του το πολιτικό τέλος Σαμαρά στις επόμενες εκλογές. Αυτές έγιναν το 1996, μετά τον θάνατο του Α. Παπανδρέου. Η ΠΟΛ.ΑΝ. τιμωρήθηκε από τους δεξιούς, φυσικά, ψηφοφόρους της κι έμεινε εκτός, ενώ η ήττα της Ν.Δ. υπό την προεδρία Εβερτ προκάλεσε στις αρχές του 1997 την πιο δυναμική αλλαγή ηγεσίας στα χρονικά της Ν.Δ. Ο Κ. Καραμανλής ήταν 40 ετών και νέος πρόεδρος της Ν.Δ… Στις ευρωεκλογές του 1999, η ΠΟΛ.ΑΝ. έμεινε ξανά εκτός με ποσοστά 2,3% και ο Αντ. Σαμαράς εκτός πολιτικής. Η σκυτάλη της κυβερνώσας Κεντροδεξιάς είχε περάσει στον φίλο των νεανικών του χρόνων… Εκείνη την περίοδο, που ο ίδιος και το περιβάλλον του περιγράφουν σαν «εποχή παγετώνων», συνδέθηκε με το «Δίκτυο 21» και τους ιδρυτές του, Χρύσανθο Λαζαρίδη και Φαήλο Κρανιδιώτη.

H μεγάλη επιστροφή

Τι ήταν αυτό που ώθησε τον Κ. Καραμανλή να ανοίξει την πόρτα επιστροφής του Αντ. Σαμαρά στη Ν.Δ.; Οι «σαμαρικοί» επιμένουν ότι ήθελε το 2%-2,5% της ΠΟΛ.ΑΝ. και ότι ήταν καθαρά θέμα στρατηγικής. Η δυναμική της Ν.Δ. το 2004 όμως δεν συνάδει με αυτή την εξήγηση, που ίσως να έστεκε αν αφορούσε το... 2000. Οι «καραμανλικοί», πάλι, μιλούν για μοιραίο λάθος στην εκτίμηση του «ώριμου Σαμαρά», που εμφανιζόταν να έχει πάρει το σκληρό μάθημα, είχε πάψει να είναι «αλαζόνας και κυκλοθυμικός», όπως έλεγαν. Οι «μητσοτακικοί», που είχαν κάθε λόγο να βάλουν βέτο, υποχώρησαν, όχι γιατί άλλαξαν άποψη για την προσωπικότητα του Σαμαρά ή γιατί τον συγχώρεσαν, αλλά διότι πολιτικά δεν ήθελαν μια σύγκρουση με τον Καραμανλή.

Οταν ήρθε η ώρα της διαδοχής, όμως, η Ντόρα Μπακογιάννη χρέωσε στον Κ. Καραμανλή και κυρίως στους «καραμανλικούς» μια έμμεση ή άμεση στήριξη του Σαμαρά και λόγω της αλλαγής του τρόπου εκλογής και λόγω κινήσεων υποστήριξης από βουλευτές και στελέχη. Δεν είχε άδικο, αλλά δεν είχε και τόσο δίκιο, μια που ο πραγματικά καθοριστικός παράγοντας τότε ήταν η απόσυρση του Δημήτρη Αβραμόπουλου, που έγινε μετά αντιπρόεδρος και επίτροπος...

Βαρύ unfair κατά του Αγγέλου

O Aντ. Σαμαράς ποτέ δεν «είδε» την πολιτική του πτώση ως αποτέλεσμα και δικών του λαθών ή κυρίως των δικών του λαθών. Εβλεπε παντού συνωμότες, εχθρούς και αντιπάλους, που συνήργησαν στην πολιτική του εξόντωση και, ναι, ένας εξ αυτών ήταν ο «ανιψιός» του επίσης «εχθρού» του, εθνάρχη… Ομως από το 2000 μέχρι το 2004, μέσα στον παγετώνα, προσπαθούσε να βρει μονοπάτι επανόδου στο κόμμα, για το οποίο είχε πει ότι δεν θα επέστρεφε ποτέ «ούτε σαν αρχηγός». Και όταν ανέλαβε με διακριτικό, αλλά σαφή τρόπο, απέφυγε να υποστηρίξει το έργο της κυβέρνησης του προκατόχου του, στην οποία μάλιστα μετείχε, μετά από πολλές πιέσεις προς τον Καραμανλή.

Ως πρωθυπουργός, δε, επιχείρησε ανεπιτυχώς τον απο-καραμανλισμό του κόμματος, πέραν βεβαίως της υπονόμευσης του κύρους του πρώην πρωθυπουργού, μέσω ειδικών απεσταλμένων στο Βερολίνο -όπως έχουν ξαναγράψει τα «ΠΑΡΑΠΟΛΙΤΙΚΑ»-, οι οποίοι απέδιδαν στη διακυβέρνηση Καραμανλή την οικονομική κρίση, έτσι ώστε να φαίνεται, στα μάτια των Ευρωπαίων, εργώδης η προσπάθεια της κυβέρνησης Σαμαρά για να ορθοποδήσει οικονομικά η χώρα. Ο εκλιπών Γιάννης Αγγέλου, διευθυντής του γραφείου του Κ. Καραμανλή, ήταν βαθύς γνώστης των παρασκηνίων όλης της περιόδου. Σιωπηλός και απόλυτα εχέμυθος, δεν άφησε ποτέ κάτι να διαρρεύσει, ούτε τότε ούτε μετά. Αλλά πολύ αργότερα, όταν βίωνε τη μεγαλύτερη περιπέτεια και συκοφαντία της ζωής του, παλεύοντας ταυτόχρονα για τη ζωή του, εξέφρασε λακωνικά τη βαθιά πίκρα του για εκείνον που κάποτε ζητούσε ταπεινά στήριξη και μεσολάβηση και μετά έβαλε την κόρη της διώκτριάς του (η εισαγγελέας Γεωργία Τσατάνη, που όρισε…. 400.000 ευρώ εγγύηση και απαγόρευση εξόδου από τη χώρα) στα ψηφοδέλτια της Ν.Δ., γνωρίζοντας πολύ καλά τι είχε προηγηθεί και πως στο παρελθόν, επί Καραμανλή δηλαδή, άλλο συγγενικό της πρόσωπο δεν είχε συμπεριληφθεί στα ψηφοδέλτια. Η κίνηση αυτή θεωρήθηκε βαρύτατο unfair. Οι συκοφαντίες κατέπεσαν, ο Γιάννης Αγγέλου απαλλάχτηκε με βούλευμα και, όπως είπε στον επικήδειο ο Κ. Καραμανλής: «Αντιπροσώπευες ό,τι πιο γνήσιο υπάρχει. Στάθηκες όρθιος απέναντι στο ψέμα και τη συκοφαντία. Πάλεψες παλληκαρίσια και δικαιώθηκες. Ησουν το φως. Και στο τέλος, το φως πάντα νικάει το σκοτάδι».